Olbrzymie wulkany na Marsie, które wydawały się wygasłe od setek milionów lat - mogą się jeszcze przebudzić! Sonda Mars Express natrafiła na ślady świeżej wulkanicznej aktywności sprzed ledwie dwóch milionów lat, kiedy na Ziemi stawiali swe kroki pierwsi praludzie - donoszą badacze w dzisiejszym "Nature".
Czerwona Planeta posiada najbardziej okazałe stożki wulkaniczne w Układzie Słonecznym. Najwyższy z nich - Olympus Mons - wznosi się na wysokość 24 km, a więc trzy razy wyżej niż nasz Mount Everest.
Na zdjęciach europejskiej sondy (pokazujących szczegóły o rozmiarach ledwie 10 metrów) badacze przyjrzeli się warstwom lawy, jakie pokrywają wulkaniczne zbocza. Ich wiek oceniali na podstawie liczby kraterów po meteorytach, które od wieków uderzały w planetę. Starsze są gęściej podziobane, młodsze - zostały pokryte i wygładzone przez świeżą lawę.
Okazuje się, że marsjańskie wulkany były aktywne niemal przez całe dzieje planety. Dymiły i spływały lawą przez ostatnie trzy miliardy lat. Obecny swój kształt kaldera Olympus Mons (jak i innych wielkich wulkanów z wyżyny Tharsis) przybrały jakieś 100-150 mln lat temu, ale najświeższe ślady lawy pochodzą sprzed 25 mln i 2 mln lat. Dlatego uczeni sugerują w "Nature", że wulkany mogą być wciąż czynne.
Na Ziemi typowy czas życia wulkanu - od chwili narodzin, poprzez okresy erupcji aż po całkowite wygaśnięcie - trwa nie dłużej niż kilka milionów lat, a więc jest ponad sto razy krótszy niż na Marsie.
Wulkaniczna działalność drzemiąca pod skorupą Marsa może być źródłem metanu, który niedawno odkryto w atmosferze planety. Podskórne oazy ciepła byłyby też doskonałą niszą, w której mogłoby przetrwać do dziś życie, jeśli kiedykolwiek narodziło się na Czerwonej Planecie.
Rys. Krater wulkanu Olympus Mons: 100 km średnicy, 3 km głębokości. Ten stożek wulkaniczny jest uznawany za najwyższą górę w Układzie Słonecznym. Wznosi się ponad 25 km nad powierzchnię Marsa, u podstawy ma 600 km średnicy.